Ewa Jakubiak Anna Baltaziuk Realizacja zagadnień związanych z poznawaniem środowiska przyrodniczego. „ Co to jest przyroda?” To drzewa i kwiaty ... Ptak rozśpiewany i liście i woda. przyroda jest wokół Motyl nad łąką... wszędzie ją spotykamy. ( wiersz D. Gellnerowej i M. Machniewicz – Adamus ) W naszej pracy z dziećmi przyroda zajmuje ważne miejsce. Doceniamy wartość świata przyrody w rozwoju dzieci. Naszym zdaniem, w dobie zagrożenia przyrody i środowiska naturalnego, konieczne jest uświadomienie dzieciom znaczenia i zainteresowania jej pięknem i bogactwem. Zaciekawienie straszaków światem przyrody uwzględniamy w planie pracy już w pierwszym okresie ich pobytu w przedszkolu. W miesiącu wrześniu realizowałyśmy tematykę poświęconą wakacyjnym wspomnieniom. Wspólnie z dziećmi zorganizowałyśmy "kącik przyrody", a w nim postawiłyśmy duże drzewo "czterech wróżek", symbolizujące cztery pory roku z odpowiednimi napisami. Na drzewach przypięte serduszka z imionami dzieci, ułożone w kształcie serca – jako symbol miłości wszystkich dzieci do przyrody. We wrześniu wspólnie z dziećmi zorganizowałyśmy wystawkę p a m i ą t e k w a k a c y j n y c h. Były to: muszelki, kamyki, morski piasek, bursztyny, pamiątki przywiezione z Zakopanego, szyszki oraz zdjęcia i pocztówki z pobytu na wakacjach. Zauważyłyśmy, iż sześciolatki z wielkim zaangażowaniem donosiły do "kącika" coraz to nowsze eksponaty, dzieląc się swoimi wiadomościami na temat zwiedzanych miejsc. Zgromadzone przez dzieci pamiątki wakacyjne stały się inspiracją do wykonania m a k i e t przedstawiających krajobrazy najpiękniejszych zakątków naszego kraju (makiety przedstawiały góry, jeziora, morze). Jakież było zaskoczenie, gdy w jednej z grup sześciolatek przyniósł piękne okazy koralowców i rozgwiazd, a pozostali koledzy próbowali odgadnąć, skąd one pochodzą. Wywiązała się żywa dyskusja, przez co zaciekawienie tym tematem wzrosło. Na drugi dzień koleżanka zaproponowała wychowankom obejrzenie encyklopedii, aby mogły zapoznać się z ekosystemem Morza Bałtyckiego. W trakcie rozmowy dzieci próbowały odpowiedzieć na pytanie: "Co możemy zrobić, aby nasze morze, jeziora i rzeki były czyste?" Swoje pomysły i propozycje przedstawiły w formie plastycznej. Najczęściej były to rysunki lub plakaty pod hasłem: "Żyj z przyrodą w zgodzie". Gotowe prace dzieci umieściłyśmy na przygotowanej do tego celu, konturowej mapie Polski. Na koniec omawianej tematyki udaliśmy się w "daleką podróż" do najpiękniejszych zakątków naszego kraju, uwrażliwiając sześciolatki na piękno i bogactwo przyrody. Realizując treści przyrodnicze związane z tematyką: "Owoce i warzywa" wyruszyłyśmy na wycieczkę do pobliskich o g r ó d k ó w d z i a ł k o w y c h. Celem wycieczki było zapoznanie starszaków z pracami porządkowymi w ogrodzie, z warzywami, rodzajami i gatunkami niektórych drzew owocowych. Dzieci rozmawiały z działkowcami o ich ogródkach i zbiorach. Obserwowały czynności wykonywane przez nich na zagonkach. Z wielką radością zbierały owoce i warzywa do kosza. Każde dziecko starało się zebrać jak najwięcej plonów, pamiętając o zakazie deptania grządek i rabat kwiatowych. Na drugi dzień wspólnie urządziliśmy w "kąciku przyrody"- Stragan Pani Jesieni. Pojawiły się w nim różnorodne warzywa, takie jak: marchewka, cebula, kapusta, por, rzepa, pomidor, kalafior, fasola, burak, cukinia i inne. Podczas zajęć dzieci oglądały poszczególne owoce i warzywa, poznały ich budowę (w całości i w przekroju), określały kształt, wielkość, kolor, smak i zapach. Brały je do ręki, sprawdzały czy są miękkie czy twarde. W trakcie prowadzonych zabaw sześciolatki utrwalały nazwę drzew owocowych (w tym egzotycznych) oraz poznały sposób ich wykorzystywania przez człowieka. Chcąc zachęcić je do systematycznego spożywania owoców i warzyw, sporządziłyśmy z d z i e ć m i s u r ó w k ę z m a r c h w i i j a b ł e k. Zabawa w "małych kuchcików" dostarczyła wszystkim wiele radości i satysfakcji z wykonanego zadania. Starszaki poczęstowały surówką panią dyrektor, panie kucharki oraz inne nauczycielki. Ku naszemu zadowoleniu nawet największe "niejadki" spróbowały sporządzonych "delikatesów". W ten sposób dzieci poznały smak i możliwości wykorzystania owoców i warzyw, jak ich ogromne znaczenie dla zdrowia każdego człowieka. Z wielką ochotą chrupały marchewkę, zjadały umyte wcześniej owoce zgromadzone w "kąciku". Z pozostałych warzyw przedszkolaki wykonały kukiełki, które wykorzystały w przedstawieniu dla młodszych dzieci. Kolejną okazją do bezpośredniego obcowania dzieci z przyrodą była wycieczka do parku, w celu obserwowania charakterystycznych cech jesieni, np. kolorowych liści, drzew i krzewów. Obserwacje poczynione przez starszaków sprawiły, że w "kąciku przyrody" pojawiły się nowe e k s p o n a t y, takie jak: kasztany, żołędzie, bukiety liści. Same zachęcałyśmy rodziców, aby dzieci ze swych sobotnio - niedzielnych spacerów i wycieczek przynosiły ciekawe okazy przyrodnicze, pamiętając o podstawowych zasadach ochrony przyrody. Zebrane"dary jesieni" posłużyły do wspólnych zabaw, zajęć, ćwiczeń oraz prac plastyczno - konstrukcyjnych. W ten sposób starszaki uczyły się segregowania i łączenia liści z obrazkami drzew, z nasionami i owocami, poznały znaczenie zrzucania liści dla wegetacji. Późną jesienią zapoznajemy dzieci z różnymi sposobami przygotowania się ludzi i zwierząt do zimy. Aby móc osiągnąć cele wychowawczo - dydaktyczne podczas realizacji tego zagadnienia urządzamy w "kąciku" -Spiżarnię sześciolatków. W niej to bowiem znajdują się nie tylko p r z e t w o r y przyniesione przez dzieci z domu, tj. kompoty, dżemy, powidła, sałatki, kiszone ogórki, grzybki marynowane, ale również wytwory prac dziecięcych. Zgromadzone produkty są chętnie spożywane przez wszyskich. Nie zawsze możliwe jest jednak poznawanie przyrody bezpośrednio, co nie oznacza, iż zaprzestajemy podejmowania działań edukacyjnych. W naszych "kącikach przyrody" w okresie zimy i wiosny urządzamy różne m a k i e t y s c e n k i, np. "Las zimą", "Zwierzęta leśne", "Wiosna", " Mieszkańcy łąki", "Staw" itp. Makiety tego typu organizujemy po to, aby dzieci mogły poznać charakterystyczne cechy danej pory roku i rozwijać zainteresowania przyrodnicze. I tak też wystawka pt: "Co robią ptaki wiosną?" obejmuje rysunki wykonane przez dzieci, zdjęcia realistyczne, modele niektórych ptaków i ich naturalne gniazda. W ten sposób uczymy przedszkolaki aktywnych zachowań, konkretyzujących się w postaci ochrony i pielęgnowania świata przyrody. W okresie zimy przeprowadzamy ze starszakami prace hodowlane w "kąciku". Pokazujemy dzieciom możliwość prowadzenia p r o s t e j h o d o w l i pietruszki, marchewki, cebuli, fasoli, rzeżuchy, ziół i zbóż. Wychodowaną nać pietruszki, szczypior cebuli, oraz rzeżuchę przedszkolaki systematycznie zrywają i zanoszą do kuchni, aby panie mogły wykorzystać je do różnych potraw. Staramy się, aby "kącik przyrody" zawsze był atrakcyjny i "żywy", nigdy nie był miejscem gromadzenia przypadkowych zbiorów. Natomiast z historyjek obrazkowych, filmów edukacyjnych, opowiadań i wierszy dzieci dowiadują się ciekawych informacji na temat bogactw naturalnych ziemi oraz poznają proces powstawania węgla, miodu, cukru, książki itp. Ponadto wspólnie z wychowankami obserwujemy zjawiska atmosferyczne, takie jak: deszcz, grad, śnieg, wiatr, itp.; wykonujemy doświadczenia dotyczące, np. różnych stanów skupienia wody, czystości śniegu i powietrza, rozmawiamy na tematy związane z zanieczyszczeniem środowiska przyrodniczego i walki z nim. W pracy wychowawczo - dydaktycznej staramy się tak dobierać treści programowe, aby rozbudzić zainteresowanie dzieci życiem zwierząt. Obserwacje poczynione latem na łące są punktem wyjścia do podjęcia hodowli ślimaków w warunkach "kącika przyrody". Sześciolatki z wielkim zainteresowaniem obserwują sposób poruszania się błotniarki po roślinach i dnie akwarium, poznają jej budowę. W ten sposób uczymy dzieci przełamywania niechęci do niektórych zwierząt (np. ślimaków, żab, dżdżownic) oraz uświadamiamy konieczność troski o jej ochronę. Wspaniałą ku temu okazją jest coroczny w y j a z d wszystkich dzieci do Chlewisk, gdzie spędzają czas na łonie przyrody. W działalności wychowawczo- dydaktycznej o charakterze ekologicznym dużą rolę zwracamy na kontakt ze ś r o d o w i s k i e m l o k a l n y m. Stosujemy różne formy współpracy: · nawiązanie współpracy ze Szkołą Społeczną w Siedlcach w celu udostępnienia dzieciom sali biologicznej, w której znajdują się rożne gatunki zwierząt; · organizowanie zajęć otwartych dla nauczycielek i rodziców o tematyce przyrodniczej i ekologicznej, · organizowanie wystaw prac plastycznych dla pozostałych grup, uczniów klasy I oraz rodziców dotyczących ochrony środowiska itp. Oto przykłady niektórych tylko naszych działań, jakie podejmujemy w ciągu całego roku, aby nauczyć sześciolatki szacunku do przyrody, podkreślić jej ogromne znaczenie dla człowieka oraz uwrażliwić na jej piękno i bogactwo.