Agnieszka Mocior Jak rozwijać u dzieci zainteresowania geograficzne z wykorzystaniem różnorodnych metod pracy? Doświadczanie świata przez dziecko w wieku przedszkolnym odbywa się głównie w toku podejmowanej przez nie aktywności i to ona wyznacza kierunek dziecięcych zainteresowań, które cechuje duża zmienność. Dziecko jest w stanie interesować się tylko tym, co jest dla niego dostępne poznawczo, co potrafi dostrzec i określić w postaci problemu. Zatem zainteresowania dziecka w wieku przedszkolnym rzadko wychodzą poza otaczającą je rzeczywistość, w której nie można zobaczyć, dotknąć czy usłyszeć. Zainteresowania, o których będzie mowa tj. geograficzne muszą być wzmacniane, przez aprobatę osoby dla dziecka znaczącej, poprzez przyjemność płynącą z kontaktu z daną osobą lub rzeczą a przede wszystkim przez cechy: nowe, nieznane, nieprzewidziane, które stanowią podstawę podjętej przez nie aktywności. W przedszkolu przewodnikiem do poznawania geografii świata jest nauczyciel. On zwraca uwagę na interesujące rzeczy, zjawiska. Od niego dzieci dowiadują się, że świat jest wielki, że w innych krajach jest inaczej niż u nas. W przedszkolu dowiadują się też o tym, że hodowany w doniczce wiotki oleander w „ciepłych krajach” jest dużym drzewem, które rośnie przy ulicach. Nie wszyscy ludzie i dzieci wyglądają tak jak my. Niektórzy mają skórę czarną lub brązową i skośne oczy. Wszystkie dzieci są jednak takie jak my i chcemy, aby było wszystkim dobrze. Treści na temat życia ludzi w innych krajach są dla dzieci trudne do zrozumienia ale naturalna ciekawość dzieci jest podstawą do poznawania geografii. Dzieci powinny zacząć od poznania swojej okolicy. Przedszkolaki i młodsze dzieci uczą się poprzez obserwowanie świata, szczególnie, jeżeli rozmawiasz o tym, co was otacza. Należy zwracać uwagę przedszkolaków na różne rzeczy podczas spaceru. Jakie widzimy zwierzęta, rośliny, maszyny, budynki? Jakie dźwięki i zapachy nas otaczają. Dzieci mogą zrobić zdjęcie lub narysować to co zapamiętały ze spaceru. Zachęcanie dzieci do mówienia o tym, co widzą. Gdy tym samym dokładnie opisuje się różne miejsca, to również dzieci to również dzieci uczą się zwracać uwagę na szczegóły. Już kiedy dzieci są małe dobrze jest używać określeń, które oznaczają kierunek lub położenie („nad”, ”na lewo” itd.) Dzieci muszą poznać pojęcia opisujące ukształtowanie terenu np. pagórek, plaża oraz słowa oznaczające kolory, kształty, temperaturę i wymiary. Takie określenia będą przydatne podczas wycieczek pieszych:”Skręcimy w lewo przy tym dużym drzewie”. Prowadzenie rozmów z dziećmi o różnych środkach transportu. W jaki sposób przemieszczają się ludzie, rzeczy i pomysły w naszej okolicy- koleją, samochodem, drogą wodną? Jakie pojazdy spotykamy na drogach? Dokąd one jadą? Klocki, niewielkie zabawki na kółkach oraz materiały takie, jak piasek, woda ułatwiają dzieciom zabawy z geografią. Należy dzieci zapoznać z pomocami ułatwiającymi orientację w terenie takimi jak mapa, kompas. Dzieci mogą nie rozumieć jeszcze ich działania, ale dobrze jest jeżeli wcześnie zaczną się uczyć nimi posługiwać. Można umieścić laminowaną mapę na stole i pokazać dzieciom jak na nie zaznaczono rzeki, góry, miasta i główne drogi. Czytanie dzieciom książek z obrazkami zawierającymi elementy geografii, zachęcają do dyskusji czym różni się najbliższa okolica od innych daleko położonych miejsc. Dzieci bawiąc się mogą odwiedzać ciekawe miejsca na kuli ziemskiej, mogą być obywatelami innego państwa. Międzynarodowy Dzień Dziecka to znakomita okazja do rozmów i opowiadań o dzieciach z innych krajów. Przykładowy scenariusz zajęć do powyższej tematyki. Blok tematyczny: Święto dzieci na całym świecie. Temat zajęcia: Budzenie zainteresowania życiem ludzi w innych krajach i obszarach klimatycznych. Kształtowanie przyjaznego stosunku do dzieci z całego świata. Rodzaje aktywności: intelektualna, werbalna, ruchowa. Literatura: „Świat i człowiek”- Atlas geograficzny, wiersze: „Murzynek Bambo”- J. Tuwim, „Ali”- E. Szelburg- Zarębina, „Eskimosek”- S. Raczyński, „Kto Ty jesteś?”- W. Bełza. I. Problemy: • Budzenie zainteresowania życiem ludzi i zwierząt w innych krajach i obszarach klimatycznych; • Kształtowanie przyjaznego stosunku do dzieci z całego świata. II. Zadania – pytania do dzieci: • Co przedstawia ta ilustracja? • Jak wyglądają ludzie żyjący na innych kontynentach? • Czym jeszcze oprócz wyglądu różnią się od nas? • Jakie obowiązki mają dzieci żyjące na innych kontynentach? • Praca przy stoliku- wykonujemy pióropusze. III. Warunki wyjściowe: • Mapa świata namalowana na brystolu. • Sylwetki ludzi i zwierząt do umieszczania na mapie świata. IV. Przebieg działalności dzieci i nauczyciela: 1. Zapoznanie dzieci z mapą świata. 2. Przedstawienia dzieci żyjących w różnych stronach świata ( teksty wierszy – załącznik 1) • „Eskimosek”- S. Raczyński; • „Pingwinek” – zabawa ruchowa; • „Kto Ty jesteś?”- W. Bełza; • „W każdej stronie świata”; • „Murzynek Bambo”- J. Tuwim • „Mały Murzynek”- zabawa ruchowa; • „Ali”- E. Szelburg- Zarębina; • Meksykanin. 3. Charakterystyka wybranych zwierząt żyjących na różnych kontynentach. 4. Zabawa do słów i melodii piosenki „Eskimosek” 5. Praca przy stoliku: wykonujemy pióropusze z materiału przyrodniczego. V. Warunki materialne: literatura, mapa świata z sylwetkami ludzi i zwierząt, nagranie na taśmie magnetofonowych, tektura, kolorowe piórka do wykonania pióropusza. Rankiem oraz w wolnych chwilach można czytać dzieciom opowiadania o życiu ludzi w innych krajach. Można też zająć je kolorowaniem ilustracji przedstawiających Eskimosa, Murzyna .Przy okazji można porozmawiać o różnicach w wyglądzie, klimacie panującymi wynikającym z tego sposobem ubierania się. Chłopcy lubią opowiadania o Indianach. Mogą pokolorować pióropusz ,odtańczyć wymyślony przez siebie taniec indiański. Od inwencji twórczej nauczyciela, jego pomysłowości zależeć będą tematy zabaw, prac plastycznych. Kształtowaniu przyjaznego stosunku do dzieci z całego świata może posłużyć składanka pt: „Przyjaciele pod parasolem”. Na jej przykładzie możemy uświadomić dzieciom, że pomimo różnic w wyglądzie, języku w którym porozumiewamy się wszyscy jesteśmy tacy sami. Wszystkie dzieci lubią się bawić, śmiać, potrzebują miłości i aprobaty najbliższych. Utrwaleniu wiadomości po zrealizowaniu bloku tematycznego może być wyklejanka Załącznik 1 „Eskimosek”- S. Raczyński To jest mały Eskimosek. Ma czerwony z mrozu nosek, ma kubraczek z futra foki, co mu mocno grzeje boki. Szyła mama go synkowi, kiedy tata ryby łowił. Jest kubraczek z futra foki, co mu mocno grzeje boki. „Pingwinek” – zabawa ruchowa O jak przyjemnie i jak wesoło- dzieci maszerują dookoła sali W pingwina bawić się, się, się – podskakują trzy razy Raz nóżka lewa – wysuwają lewą nogę w bok, raz nóżka prawa – wysuwają prawąnogę w bok do przodu – skaczą do przodu, do tyłu – skaczą do tyłu i raz, dwa, trzy – klaszczą w dłonie trzy razy. „Kto Ty jesteś?”- W. Bełza Kto Ty jesteś? – Polak mały. Jaki znak Twój? – Orzeł biały. Gdzie Ty mieszkasz? – Między swymi. W jakim kraju? – W Polskiej ziemi. Czym ta Ziemia? – Mą Ojczyzną. Czym zdobyta? – Krwią i blizną. Czy ją kochasz? – Kocham szczerze. A w co wierzysz? – W Polskę wierzę. „W każdej stronie świata” W każdej stronie świata zawsze słońce świeci. W różnych wioskach, w różnych miastach wszędzie żyją dzieci. Dla Murzynka – co ma skórę czarną jak kakao, Dla Chińczyka i dla Chinki z miasta Mao – Mao. Nawet słabe światło słonka świeci Eskimosom, a Indianom w Ameryce grzeje stopy bose. „Murzynek Bambo”- J. Tuwim Murzynek Bambo w Afryce mieszka. Czarną ma skórę ten nasz koleżka. Uczy się pilnie przez całe ranki ze swej murzyńskiej pierwszej czytanki. A gdy do domu ze szkoły wraca, psoci, figluje – to jego praca. Aż mama krzyczy: „Bambo, łobuzie !” A Bambo czarną nadyma buzię. Mama powiada: Chodź do kąpieli”, a on się boi, że się wybieli. Lecz mama kocha swojego synka, bo dobry chłopak z tego Murzynka. Szkoda, że Bambo czarny, wesoły, nie chodzi razem z nami do szkoły. „Mały Murzynek”- zabawa ruchowa (dzieci w parach – zwrócone twarzami do siebie) Mały ten Murzynek, oczka ma błyszczące – pokazujemy ruchem rąk, że Murzynek jest mały Kręcą mu się loczki, te loczki sterczące – nawijamy na paluszki swoje włoski i pokazujemy, że są sterczące Buzia cała czarna, jak ta czekolada – rączkami malujemy koła wokół policzków Mały ten Murzynek, po murzyńsku gada – pokazujemy ruchem rąk, że Murzynek jest mały. Choć do mnie Murzynku, podaj rączki swe , zrobimy kółeczko, zabawimy się – podajemy sobie w parach ręce i robimy kółeczka Dalej, dalej dzieci bawmy się w kółeczko, jak się zabawimy – wypijemy mleczko – tańczymy w kółeczkach, a na słowa „wypijemy mleczko” chwytamy się pod boki i tupiemy. „Ali”- E. Szelburg- Zarębina Ojczyzną chłopca Alego są Indie pełne krasy. Ali zna trzcinę cukrową, kauczukowe zna lasy. Widuje olbrzymy słonie, które dźwigają ciężary. Cieszą Go figle małpek, a jest ich tu bez miary. Małpki nie boją się chłopca i okrzykują go z dala. Ali więc chętnie się bawi – jeśli mu czas pozwala. Czasu ma Ali nie wiele, bo praca mu go zabiera lekka, lecz wcale nie łatwa. Pleceniem mat i koszyków właśnie zajmuje się dziatwa.