Artykuł : Andrzej Magryta Spis treści 1. Wprowadzenie przedszkolaka w świat muzyki w oparciu o główne formy muzyczne 2 2. Bibliografia 7 3. Summary 8 4. Zusammenfassung 9 1. Wprowadzenie przedszkolaka w świat muzyki w oparciu o główne formy muzyczne W wieku przedszkolnym zaczyna się rozwijać i kształtować świadomość muzyczna dziecka, chociaż nie potrafi ono jeszcze tego uzewnętrznić i wykorzystać. Dzieje się to później, w wieku sześciu, siedmiu lat i w szkole, kiedy zdziwieni stwierdzamy, że dziecko śpiewając fałszuje. Nie każdy kojarzy wtedy ten fakt z błędnymi poczynaniami i zaniedbaniem umuzykalnienia dzieci w wieku lat trzech, czterech i pięciu. Dlatego na nauczycielu wychowania muzycznego w przedszkolu spoczywa duża odpowiedzialność za prawidłowy rozwój zdolności muzycznych dzieci. Pierwsze kontakty z muzyką mają ważny wpływ na późniejsze życie dziecka, nie tylko z punktu widzenia muzycznego, lecz także ogólnego rozwoju i wiary we własne możliwości. Kontakty dziecka z muzyką kształtują jego osobowość: wrażliwość zainteresowania, odczucia estetyczne, ekspresje twórczą. W spotkaniach małych dzieci z muzyką bardzo ważna jest właściwa atmosfera. Nauczyciel powinien stworzyć takie warunki, w których wykluczone będą: pośpiech i zniecierpliwienie, a także muzyka grana i śpiewana zbyt głośno. Dziecko w obecnym świecie narażone jest na hałas i pośpiech, dlatego, aby wykształcić jego uwagę słuchową trzeba przemówić do niego muzyką spokojną, powolną i niezbyt głośną tak aby wrażenia mogły się gromadzić stopniowo i aby dorzucać można było do nich nowe bodźce i doświadczenia. Dzieci wtedy staną się wrażliwe i lepiej przygotowane do percepcji. W zajęciach muzycznych bardzo ważny jest odpowiedni dobór materiału muzycznego i stworzenia odpowiedniego klimatu, który wpłynie na rozbudzenie wyobraźni dziecka. Od samego początku należy stworzyć dzieciom okazję do spontanicznych reakcji na muzykę, dlatego powinny mieć w czasie zajęć swobodę wyrażania się w ruchu. Aby rozwijać ich zainteresowania należy wprowadzać urozmaicone, krótkie zabawy o tematyce wziętej z bliskiego dzieciom świata zabawek. Nauczyciel powinien w czasie zajęć kontaktować się z dziećmi językiem muzycznym i dawać jak najmniej poleceń słownych. Można przygotować właściwe sygnały dźwiękowe, rytmy, melodie dające znak dzieciom do wykonywania odpowiednich czynności na przykład utworzenie koła, powitanie i pożegnanie, podejście do pianina, siadanie, wstawanie, rozsypka. Już dzieci najmłodsze dwu i trzyletnie można uwrażliwiać na dźwięki i wpływać na lepszy rozwój ich zmysłu słuchu. Praca nad umuzykalnieniem najmłodszych powinna opiera się na zrozumieniu problemów psychologii rozwojowej. Badania i obserwacje dowodzą, że im mniejsze dziecko, tym mniej jest odporne na zbyt głośne dźwięki, a równocześnie tym bardziej wrażliwe na to, co się dzieje dookoła niego. Obcowanie dzieci przedszkolnych z muzyką występuje w różnych formach. Jedną z podstawowych jest ruch przy muzyce. Należy on do bardzo ważnych środków kształcenia dyspozycji muzycznych oraz ma znaczny wpływ na fizyczny rozwój dziecka. Dlatego z ruchem wiążemy większość zajęć muzycznych w przedszkolu. Będą to zabawy ze śpiewem, w których treść piosenki i rodzaj muzyki decydują o ich charakterze. Zabawy ilustracyjne polegające na przedstawianiu treści piosenki dowolnymi ruchami o charakterze naśladowczym. Zabawy inscenizowane oparte na tekście, charakteryzujące się pewną akcją. Zabawy taneczne które przygotowują do wprowadzenia tańca w grupach starszych. Kolejną ważną formą edukacji muzycznej w przedszkolu jest śpiew. Objawia się u dziecka bardzo wcześnie. Początkowo są to własne improwizowane śpiewanki, które z czasem rozwijają się w ciekawsze melodie wokalne. Dzieci uczą się pierwszych piosenek, w których trzeba możliwie dokładnie odtworzyć melodię, rytm, tekst i nadać całości określony wyraz narzucony przez muzykę i tekst. W grupie dzieci najmłodszych śpiewanie piosenek powinno być poprzedzone pewnym okresem słuchania śpiewu nauczyciela. Potem można zachęcić dzieci do śpiewania łatwiejszych fragmentów piosenki na przykład refrenu. Należy również pamiętać o przestrzeganiu skali w śpiewie dla każdej grupy wiekowej. W celu urozmaiceniu śpiewu możemy go wzbogacić o akompaniament instrumentalny. Wtedy wykorzystujemy instrumenty perkusyjne melodyczne i niemelodyczne. Początkowo dzieci mogą tworzyć własne akompaniamenty improwizowane, a z czasem narzucamy dyscyplinę muzyczną. Śpiewanie piosenek nie powinno sprowadzać się tylko do śpiewu zbiorowego. Częste stosowanie tej formy stwarza bowiem monotonię i powoduje osłabienie zainteresowania dzieci. Wprowadzenie urozmaiconych sposobów śpiewania zaciekawi dzieci i pobudzi ich aktywność. Sposoby wykonywania piosenek są różne: śpiew zbiorowy, w małych grupach, kwartetach, tercetach, duetach oraz śpiew solowy. Zajęcia umuzykalniające obejmują grę na instrumentach perkusyjnych. Wprowadzenie instrumentów muzycznych odbywać się powinno z dużym wyczuciem możliwości percepcyjnych dzieci. Nauczyciel powinien stopniowo oswajać dzieci z instrumentami, pozwalać się cieszyć nimi, odkrywać możliwości brzmieniowe i walory użytkowe. Dzieci trzyletnie grają na instrumentach indywidualnie lub w małych grupach. Mają do dyspozycji takie z których dźwięk się wydobywa w sposób najprostszy np. bębenek (uderzany dłonią), grzechotkę, kołatkę, tamburyn. Dzieci cztero i pięcioletnie radzą sobie z trójkątem, bębenkiem z pałeczką i talerzem. Dzieci sześcioletnie potrafią swobodnie grać na wszystkich instrumentach perkusyjnych i na ogół nie sprawia im trudności podporządkowanie się zasadom gry zespołowej. Mają dobrą orientację i potrafią zapamiętać kolejność włączania się do gry poszczególnych instrumentów. W procesie wychowania muzycznego dzieci przedszkolnych istotne znaczenie ma słuchanie muzyki. Kształcenie słuchu i umiejętności słuchania warunkuje na prawidłowy rozwój mowy, a w późniejszym okresie czytania, a także zrozumienia sensu słów. Pierwszoplanowym celem kontaktów dziecka z muzyką, jakie spełniać ma przedszkole, jest obudzenie uwagi słuchowej, przygotowanie do słuchania i stworzenie mu ku temu najlepszych warunków. Zakres percepcji słuchowej dzieci najmłodszych dotyczy zasadniczo trzech rodzajów aktywności: słuchania mowy ludzkiej, głosów natury, słuchanie śpiewu i gry instrumentalnej w czasie ćwiczeń i zabaw oraz słuchanie muzyki z nagrań. Dzieci uczą się rozróżniać i klasyfikować te dźwięki i odgłosy oraz cechy dźwięku, takie jak: barwa, czas trwania i natężenie, rodzaj i źródło dźwięku. Jedną z nowszych form zajęć umuzykalniających w przedszkolu jest twórczość własna. Tworzenie jest wyższą formą działalności dziecka. Jest to działanie oparte nie tylko na naśladowaniu i odtwarzaniu wzorów, z jakimi dziecko zdołało się już zetknąć, ale i aktywne przetwarzanie, uwzględniające własne pomysły. Działalność twórcza odnosi się więc do improwizowanego mówienia, śpiewania, gry na instrumentach perkusyjnych, jak i do wszelkich form ruchowych. Dzieci mają potrzebę tworzenia i od nauczycieli oraz rodziców zależy, czy dyspozycja ta będzie się rozwijała, czy zaniknie wskutek zniechęcenia i nieśmiałości. Przede wszystkim należy wyrobić u dzieci odwagę i wiarę we własne możliwości, okazać ich próbom szacunek i traktować je poważnie, tym samym zachęcać do podejmowania kolejnych prób. Każda z form wychowania muzycznego kształci nieco inne dyspozycje i umiejętności. Skorelowanie wszystkich umożliwia wszechstronny rozwój osobowości dziecka. Różnorodność form występujących na zajęciach umuzykalniających wpływa na urozmaicenie, pobudza zainteresowania i aktywność. Możliwość stosowania wielu form pozwala dotrzeć do każdego dziecka, nawet mnie zdolnego, można odnaleźć taką dziedzinę działania, w której jest ono w stanie wykonać powierzone zadanie i osiągnąć sukces. Wszystkie umiejętności i wiadomości z dziedziny muzyki powinny być wynikiem własnych doświadczeń, które narastając stopniowo stają się podstawą właściwego odbioru. Ważną regułą w realizacji programu umuzykalnienia jest ścisłe stopniowanie trudności. Dotyczy ono zarówno problemów muzycznych, jak również treści piosenek i zabaw planowanych dla poszczególnych grup wiekowych. Zgodnie z ogólną koncepcją oddziaływania przedszkolnego należy zawsze wychodzić od rzeczy najbliższych dziecku, poszerzając podawane treści powoli, stopniowo, w miarę narastania jego doświadczeń i zainteresowań. Nie zapominamy też o systematycznym utrwalaniu pewnych, potrzebnych pojęć i ćwiczeń. W świetle przedstawionych zadań i potrzeb, przed współczesnym nauczycielem wychowania muzycznego w przedszkolu stoi wielkie wyzwanie i odpowiedzialność. Nauczyciel, który pragnie zaszczepić dziecku miłość do muzyki, śpiewu, tańca czy rozwinąć w nim pozytywne uczucia (wrażliwość, estetykę, poczucie piękna ), sam powinien być osobą wrażliwą, dobrym muzykiem i doświadczonym pedagogiem. Edukacja muzyczna w pracy z dziećmi przedszkolnymi stanowi bardzo ważne ogniwo wiążące w całość podawaną dziecku wiedzę, nasycając je równocześnie nową, bardzo ważną dla rozwoju dziecka jakością, jaką jest uczucie. Dlatego tak ważnym czynnikiem w procesie nauczania muzyki w przedszkolu jest emocjonalne zaangażowanie nauczyciela i dziecka. Do nauczyciela należy poszukiwanie nowych sposobów zainteresowania dzieci sztuką oraz przekazywania różnych wiadomości za pomocą coraz to nowszych sposobów i technik. Można zadać pytanie: „Jaki powinien być dzisiejszy nauczyciel zajęć umuzykalniających w przedszkolu?”, a odpowiedź na to pytanie znajdziemy u Romualdy Ławrowskiej, która w swojej książce „ Muzyka i ruch” pisze: „ Z pewnością powinien być to taki człowiek wszechstronnie przygotowany merytorycznie, znający wiele dziedzin szczegółowych, lecz równocześnie człowiek o specjalnej osobowości, charakteryzujący się otwartą postawą wobec świata i ludzi, wrażliwy i twórczy humanista, pragnący dzielić się bezinteresownie swoimi przeżyciami. Osiągnięcie takiej postawy i wrażliwości jest możliwe wówczas, gdy młody człowiek pozna samego siebie, swoje możliwości psychiczne i fizyczne, gdy poprzez świat własnych przeżyć i doświadczeń uświadomi sobie swoją wartość i pozna radość płynącą z wypowiadania się. Największą szansę takiego ukształtowania adeptów zawodu nauczycielskiego daje wychowanie przez sztukę, a w szczególności przez muzykę. W muzyce bowiem i w jej metodach wychowania odnajdujemy niezwykłe wartości kształcące”. 2. BIBLIOGRAFIA 1. Gordon E., Umuzykalnienie niemowląt i małych dzieci. Wyd.”Zamiast Korepetycji”, Kraków 1997. 2. Ławrowska R., Muzyka i ruch. Wyd. WSiP, Warszawa 1988. 3. Malko D., Metodyka wychowania muzycznego. Wyd.WSiP, Warszawa 1988. 4. Podolska B., Z muzyką w przedszkolu. Wyd.WSiP, Warszawa 1987. 5. Przychodzińska-Kaciczak M., Polskie koncepcje powszechnego wychowania muzycznego. Wyd.WSiP, Warszawa 1987. 6. Przychodzińska-Kacziczak M., Muzyka i wychowanie. Wyd. Nasza Księgarnia, Warszawa 1969. 7. Przybylska K., Wychowanie muzyczne w przedszkolu. Wyd. WSiP, Warszawa 1977. 3. Summary “Introduction into the world of music for preschoolers by the help of main music forms” This publication covers the key issues relating to the development and shaping of the musical awareness of a child in preschool age. The main responsibility for this process belongs to a qualified teacher. General interests, creativity and aesthetic sensations are being formed along with musical awareness. The gathering of musical experiences should occur in a suitable atmosphere, with the help of a calm, slow and not too loud music, which eliminates noise, hurry and impatience. In this way the child is prepared for a perception. Another important role in this kind of music education plays the appropriate selection of teaching materials. The teaching materials should improve and develop the imagination of a child. It is also relevant to create situations for spontaneous music reactions of the child. These activities and exercises release energy and spontaneity in children. The qualified teacher should almost exclusively communicate with music and as few as possible with words during the music lesson. Short, arranged tone signals should be a sign for children for specific activities, like creating a circle, sitting down, kneeing bend, greeting, saying goodbye, or coming to the piano. These forms of musical conversation as well as staging and dancing play an important role in the development of musical awareness of a child in preschool age. Diverse forms of singing, playing of musical instruments and listening to music raise a deeper interest in music and develop creative skills in children. The self musical creativeness of a child is the modern form of music education in a kindergarten. The child conceives the music by listening, imitating and performing. The child also develops own ideas, like improvisations in singing, dancing and playing instruments. The correlation of this musical education forms enables a broad development of the personality of a child. The modern teacher of music education in a kindergarten should cultivate the love to music, dancing, singing and positive feelings like sensibility, aesthetic and the sense of beauty in children. The teacher should be a sensible person, a good musician and an experienced pedagogue. 4. Zusammenfassung „Einführung des Vorschulkindes in die Musikwelt mit Grundmusikformen“ Diese Veröffentlichung beschäftigt sich mit dem Thema der Entwicklung und der Gestaltung des musikalischen Bewusstseins von Kindern im Vorschulalter. Die Hauptverantwortung für diesen Prozess liegt bei der Lehrkraft. Bei der Entwicklung des musikalischen Bewusstseins gestalten sich auch allgemeines Interesse und Kreativität sowie ästhetische Empfindungen. Das Sammeln von musikalischen Erfahrungen soll in einer geeigneten Atmosphäre stattfinden, mit Hilfe ruhiger, langsamer und nicht zu lauter Musik, welche Krach, Lärm, Hektik und Ungeduld eliminiert. Auf diese Art und Weise wird das Kind auf den Wahrnehmungsprozess vorbereitet. Eine weitere bedeutsame Rolle bei der musikalischen Ausbildung eines Kindes im Vorschulalter spielt die richtige Auswahl der Lehrmaterialien. Diese sollten dem Kind helfen, seine Vorstellungskraft zu entwickeln. Es ist auch wichtig, Chancen für spontane Reaktionen der Kinder auf die Musik zu schaffen. Die Bewegung bei der Musik setzt bei den Kindern Spontaneität frei. Die Lehrkraft sollte mit den Kindern während des Unterrichts fast ausschließlich mit Hilfe der Musik kommunizieren und so wenig wie möglich mit Worten. Kurze, abgesprochene Klang-Signale sollten den Kindern Zeichen für bestimmte Aktivitäten geben, wie z.B. einen Kreis bilden, sich setzen, Kniebeuge, Begrüßung, Abschiedsgruß oder zum Klavier kommen. Diese Formen der Unterhaltung sowie die Inszenierung und das Tanzen spielen eine sehr wichtige Rolle bei der Entwicklung des musikalischen Bewusstseins des Kindes im Vorschulalter. Eine weitere bedeutsame Rolle bei der musikalischen Ausbildung des Kindes spielen auch Gesang, Schlaginstrumentenspiel oder das musikalische Zuhören. Verschiedenartige Gesangsformen, Instrumentenspiel und musikalisches Zuhören regen bei den Kindern tieferes Interesse an Musik und kreativer Erfindung. Das eigene musikalische Schaffen des Kindes ist die moderne Form im Musikunterricht in Kindergärten. Das Kind erfasst die Musik, indem es zuhört, nachahmt, abbildet, verarbeitet und dabei auch eigene Ideen entwickelt, wie etwa Gesangsimprovisation, Improvisation beim Instrumentenspiel und beim Tanzen. Die Korrelation von diesen Musikerziehungsformen ermöglicht eine umfassende Entwicklung der Persönlichkeit eines Kindes. Der moderne Lehrer für Musikerziehung im Kindergarten sollte in den Kindern die Liebe zur Musik, zum Tanzen und zum Gesang entwickeln und positive Gefühle, wie Sensibilität, Ästhetik und Schönheitsempfinden verstärken. Die Rolle des Lehrers ist der Schwierigkeitsstufe des Lehrprogramms anzupassen. Der Lehrer selbst sollte eine sensible Person, ein guter Musiker und ein erfahrener Pädagoge sein.